تحقیق معماری از اواخر قاجار تا شروع پهلوی

 معماری ايران از اواخر دوره قاجار و شروع دوره پهلوی دچار هرج و مرج و
آشفتگی شد در اين دوران ما شاهد احداث همزمان ساختمانهايی هستيم كه هر كدام
بيانگر يكی از مكاتب فكری دوره هايی مشخص از تاريخ ايران هستند :
كاخ
مرمر به تقليد از معماری سنتی و عمارت شهربانی كل كشور به تقليد از تخت
جمشيد و ساختمانهای بلديه ( شهرداری ) و پستخانه به شمال و جنوب ميدان امام
( سپه ) به تقليد از معماری نئوكلاسيك فرانسه ساخته شدند . در اين دوره
تلاش می شد كه پيوندی بين سه طيف فكری به وجود آيد : ساختماهای وزارت امور
خارجه ، اداره پست ، صندوق پس انداز بانك ملی را در واقع می توان به عنوان
نمونه اين گونه ساختمانهای التقاطی نام برد . اين گرايشهای متفاوت و بعضا
متضاد در معماری اين دوره ناشی از اختلاف در گرايشهای سياسی و ايدوئولوژيك
اين عصر از تاريخ ايران است كه ريشه در جريانهای عقيدتی – سياسی اواخر دوره
قاجار و اوايل دوران پهلوی دارد . جريانهای مذكور را می توان به سه دسته
تقسيم كرد :
گروه اول ، سنت گرايان ، كه اساس تفكر سياسی و بينش دينی
آنها هماهنگی دين با سياست و احياء و توسعه سنتهای هزار ساله جامعه ايرانی
بود . پرچمداران اين نهضت در آن برهه از زمان شيخ فضل الله نوری بود و بعد
از ايشان سيد حين مدرس ادامه دهنده راه وی گشت .
گروه دوم ، غرب گرايان ،
كه اساس ذهنيت آنها ، به گفته تقی زاده ، بر تقليد از فرق سر تا انگشت پا
از غرب در همه شئون اقتصادی ، اجتماعی ، سياسی بود . هسته اصلی اين گروه را
تحصيل كردگان ايرانی تشكيل می دادند كه تازه از اروپا به ايران برگشته
بودند .
گروه سوم ، ملی گرايان ، كه بنياد فكری آنها بازگشت به عظمت
امپراتوری هخامنشی و ساسانی بود . اين گروه فرهنگ اسلامی و فرهنگ اروپايی
را غير ايرانی می دانستند و بعنوان جايگزين آنها بازگشت به فرهنگ آريايی
دوهزار و پانصد ساله با دين و مذهب بود . كه اين امر ناشی از جريانهای به
اصطلاح روشنفكرانه مادی گرايی و توسعه و ترويج نظريات سوسياليسم و ماركسيسم
در بين طبقه تحصيل كرده اروپا بود . اين دو جری فكری اثبات خود را در
تخريب آثار گذشته می ديد و سعی داشت هر چه را بوی گذشته می داد از بين ببرد
.
در ساير شئون اجتماعی كشور نيز ما شاهد تقابل اين بينشهای متفاوت
هستيم . بعنوان مثال در ادبيات ، گروه غرب گرا ، تغيير خط فارسی به لاتين
را – به سبك آتاتورك در تركيه – علم كرد و گروه ملی گرا نيز عرب زدايی از
خط و ادبيات فارسی را مطرح نمود و گروه سنت گرا برخود واجب ديد كه از سنت
سعدی و حافظ و ديگر بلند پايگان آسمان ادب ايرانی پاسداری نمايد …